Soorten ultraviolette straling
UV-stralen kunnen naar frequentie worden onderverdeeld in drie soorten. Alle UV-stralen zijn schadelijk voor de huid. Ultraviolet A (tussen 315 en 00 nm) en ultraviolet B (tussen 280 en 315 nm) kunnen de huid binnendringen. De ozonlaag blokkeert ultraviolet C (tussen 100 en 280 nm) en bereikt het aardoppervlak niet. UV a-stralen vormen het grootste deel van de ultraviolette straling. Deze stralen zijn de hele dag aanwezig en zorgen voor een snelle maar kortstondige bruining. Zonnebanken stoten minstens zes keer meer UV a-stralen uit dan natuurlijk zonlicht in de middag in mediterrane landen. UVA-stralen kunnen diep in de huid doordringen en de onderste huidlagen beschadigen. Deze stralen veroorzaken zonnebrand, rimpels, huidvlekken, bruine huid, voorstadia van huidlaesies en huidkanker.
UV b-stralen vormen een klein deel van de ultraviolette straling. In Nederland piekt deze straling tussen 12.00 uur en 15.00 uur (zomertijd). Ze geven een langzame maar gestage bruining. De UV b-stralen van de zon beschadigen de buitenste laag van de huid en veroorzaken zonnebrand en huidkanker. De ozonlaag zorgt ervoor dat UV c-stralen de aarde niet bereiken. Gelukkig zijn ze bijzonder gevaarlijk voor de huid en ogen.
UV stralen, schadelijk voor de zon
Zonder de juiste bescherming kunnen UV-stralen blijvende oogbeschadigingen veroorzaken, zelfs in de schaduw. Overmatige UV-blootstelling verhoogt het risico op staar, en recente studies hebben ook leeftijdsgebonden maculaire degeneratie (AMD) in verband gebracht.
Bekijk de video Van der Linden Optiek.
Hoe werken UV-stralen?
UV-stralen tasten de elastische vezels van de huid aan, waardoor rimpels en vroegtijdige huidveroudering ontstaan. Het is ook bekend dat de ophoping van UV a-stralen in de huid het afweersysteem van de huid verzwakt en daardoor de effectiviteit vermindert. Abnormale cellen die dan ontstaan kunnen niet meer vernietigd worden en krijgen de kans zich te vermenigvuldigen. Dit kan de ontwikkeling van sommige huidkankers verklaren.
UV a-stralen bevorderen ook de vorming van vrije radicalen (zeer agressieve chemische stoffen) in de cellen. Als deze vrije radicalen niet onmiddellijk worden geneutraliseerd, vallen ze ook DNA-moleculen aan. Laesies op dit niveau kunnen groeien en uiteindelijk kanker worden. Deze stralen worden voornamelijk gebruikt in zonnebanken, maar in veel hogere doses dan in de natuur.
Hoe werken UV b-stralen?
UV-stralen veroorzaken brandwonden op de huid. UV-b stralen veroorzaken ook breuken in de drager van ons erfelijk materiaal, de dubbelstrengs DNA. Deze verstoringen kunnen het werk verstoren van genen die de celdeling reguleren. De schade aan het DNA kan ook de oorzaak zijn van onder andere de verzwakking van het immuunsysteem. Het is ook mogelijk dat deze twee verschijnselen – het verlies van controle over de celdeling en de verzwakking van het immuunsysteem – elkaar versterken en zo de weg vrijmaken voor het ontstaan van kanker.
Wat is de UV-index?
De UV-index van is ontwikkeld om te begrijpen wanneer de zon het gevaarlijkst is. De UV-index is een getal dat het effect uitdrukt van de intensiteit van de zonnestralen op de onbeschermde huid. De betekenis van de UV-index kunt u afleiden uit onderstaande tabel.
UV-index of zonne-energieschaal
De kracht van de zon wordt uitgedrukt door waarden van 0 tot 16, de schaal wordt ook in andere landen gebruikt. In landen rond de evenaar en in de bergen kan de zonne-energie tot hogere waarden stijgen. Hoe hoger de UV-waarde, hoe groter de kans op huid- en oogbeschadigingen. In onderstaande tabel staat wat je kunt doen om jezelf te beschermen bij elke UV-waarde.
Wat is zonne-energie of UV-index?
De zonne-energie of UV-index is een maat voor de ultraviolette (UV) straling van zonlicht dat de aarde bereikt. De waarde wordt weergegeven op een schaal van 0-16. Sommige tijdschriften drukken zonnewaarden af en je kunt ze ook vinden op de website van het KMI. Ze worden overal ter wereld en op elk moment van de dag gemeten.
Vier factoren bepalen de kracht van de zon:
- de hoogte van de zon
- de dikte van de wolken
- de dikte van de ozonlaag
- de mate van reflectie
- de hoogte van de zon
- hoe hoger de zon, hoe sterker de kracht van de zon.
Het draait allemaal om de stand van de zon. Als de zon het hoogst staat, dat wil zeggen ’s middags is de afstand van UV-stralen tot de atmosfeer het kortst. UV-straling is tegenwoordig op zijn sterkst. Dus als je schaduw erg kort is, moet je extra voorzichtig zijn. De hoogte van de zon hangt af van het seizoen, het uur van de dag en de plaats op aarde. In Nederland is de kracht van de zon het sterkst tussen 12.00 uur en 15.00 uur (zomertijd).
Wolkendikte
Een zeer bewolkte lucht en dichte wolken betekenen bijna geen UV-straling. UV-straling kan echter belangrijk zijn bij bewolkt weer. Bij het doorbreken van het wolkendek kan de intensiteit (tijdelijk) hoger zijn dan bij onbewolkte lucht, doordat de straling wordt gereflecteerd vanaf de randen van de wolk.
Reflectievermogen
UV-straling wordt versterkt door reflectie van zand en water (reflectie 10-20 procent). De reflectie van verse sneeuw en ijs is tot 80-90 procent.
Ozonlaagdikte
Hoe dunner de ozonlaag, hoe minder UV-straling wordt tegengehouden en hoe sterker de zonne-energie. De ozonlaag is het dunst boven Nieuw-Zeeland en Australië.
